مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یک نوع مالیات غیر مستقیم است که بر ارزش افزوده کالاها و خدمات در هر مرحله از تولید، توزیع و فروش اعمال میشود. در واقع، این نوع مالیات در هر مرحله از فرآیند تولید و توزیع کالا و خدمات، از جمله ارزش افزوده کالاهای واسطهای و خدماتی که در فرآیند تولید استفاده میشوند، لحاظ میشود.
تعریف قانونی مالیات بر ارزش افزوده
طبق ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده عبارت است از: «مالیاتی که بر ارزش افزوده کالاها و خدمات مشمول این قانون در مراحل واردات، تولید، توزیع و مصرف، حسب مورد، تعلق میگیرد.»
مزایای مالیات بر ارزش افزوده
- عدالت مالیاتی: مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی غیر مستقیم است و بر مصرفکننده نهایی کالا و خدمات تحمیل میشود. بنابراین، این مالیات به طور عادلانهتری بر افراد جامعه توزیع میشود.
- اثرات تحریککننده بر اقتصاد: میتواند اثرات تحریککننده بر اقتصاد داشته باشد. این مالیات باعث افزایش جریان نقدی در اقتصاد و کاهش هزینههای تولید میشود.
- کاهش فرار مالیاتی: مالیات بر ارزش افزوده به دلیل ماهیت خود، امکان فرار مالیاتی را کاهش میدهد.
معایب مالیات بر ارزش افزوده
- هزینههای تحمیلی بر تولیدکنندگان: مالیات بر ارزش افزوده هزینههای تحمیلی بر تولیدکنندگان ایجاد میکند. این هزینهها میتواند به افزایش قیمت کالاها و خدمات منجر شود.
- اثرات تورمی: میتواند اثرات تورمی داشته باشد. این مالیات باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات میشود و میتواند به افزایش تورم منجر شود.
مشمولین مالیات بر ارزش افزوده
اشخاص حقیقی و حقوقی که در داخل کشور فعالیت اقتصادی میکنند و در مراحل واردات، تولید، توزیع و فروش کالاها و خدمات، حسب مورد، کالاها و خدمات مشمول این قانون را عرضه میکنند.
اشخاص حقیقی و حقوقی که در خارج از کشور فعالیت اقتصادی میکنند و کالاها و خدمات مشمول این قانون را به مصرفکنندگان ایرانی عرضه میکنند.
کالاهای و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده
- تمامی کالاهای تولید داخل و وارداتی
- خدماتی که در داخل کشور انجام میشوند
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
مالیات به صورت درصدی از ارزش کالا یا خدمت مشمول مالیات محاسبه میشود. در ایران، نرخ مالیات بر ارزش افزوده 9 درصد است.
نحوه محاسبه به صورت زیر است:
مالیات بر ارزش افزوده = (ارزش کالا یا خدمت مشمول مالیات) * (9/100)
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
اشخاص مشمول این قانون موظفند مالیات ارزش افزوده متعلقه را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. موعد مقرر برای پرداخت مالیات ارزش افزوده، هر سه ماه یکبار است.
فرآیند اجرای مالیات بر ارزش افزوده
- فروشنده کالا یا خدمات، مالیات متعلقه را از خریدار دریافت میکند.
- فروشنده مالیات دریافتی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت میکند.
- سازمان امور مالیاتی مالیات پرداختی فروشنده را به کسر مالیات متعلقه به مصرفکننده نهایی میپردازد.
ارزش افزوده چیست؟ درک مفهوم ارزش افزوده با مثال
ارزش افزوده به معنای ارزشی است که در فرآیند تولید یک کالا یا ارائه یک خدمت به آن افزوده میشود. این ارزش میتواند به صورت افزایش در کیفیت، کارایی، یا قابلیتهای کالا یا خدمت باشد.
برای درک مفهوم ارزش افزوده، میتوان به مثال زیر توجه کرد:
یک شرکت تولیدکننده خودرو، مواد اولیهای مانند فولاد، پلاستیک، و شیشه را خریداری میکند و با استفاده از نیروی کار و ماشینآلات، آنها را به یک خودرو تبدیل میکند. ارزش افزوده در این فرآیند، تفاوت بین ارزش مواد اولیه و ارزش خودرو است. این ارزش میتواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش در کیفیت: خودروی تولید شده نسبت به مواد اولیه، کیفیت بالاتری دارد.
- افزایش در کارایی: خودروی تولید شده، کارآمدتر از مواد اولیه است.
- افزایش در قابلیتها: خودروی تولید شده، قابلیتهای بیشتری نسبت به مواد اولیه دارد.
مثال دیگری برای درک مفهوم ارزش افزوده، یک شرکت خدماتی که خدمات تعمیرات خودرو ارائه میدهد. این شرکت، با استفاده از نیروی کار متخصص، خودروی معیوب را تعمیر میکند و آن را به حالت اولیه بازمیگرداند. ارزش افزوده در این فرآیند، تفاوت بین ارزش خودروی معیوب و ارزش خودروی تعمیر شده است.
- افزایش در کیفیت: خودروی تعمیر شده نسبت به خودروی معیوب، کیفیت بالاتری دارد.
- افزایش در کارایی: خودروی تعمیر شده، کارآمدتر از خودروی معیوب است.
- افزایش در قابلیتها: خودروی تعمیر شده، قابلیتهای بیشتری نسبت به خودروی معیوب دارد.
در هر دو مثال ذکر شده، ارزش افزوده، نتیجه اقداماتی است که توسط عوامل تولید انجام میشود. این اقدامات میتواند شامل تبدیل مواد اولیه به کالا، ارائه خدمات، یا بهبود کیفیت، کارایی، یا قابلیتهای کالا یا خدمت باشد.
مالیات بر ارزش افزوده در ایران چند درصد است؟
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران از سال 1390 به صورت پلکانی افزایش یافته است. در حال حاضر، نرخ مالیات در ایران به شرح زیر است:
- نرخ پایه: 9 درصد
- نرخ کاهشی: 5 درصد
- نرخ صفر: 0 درصد
نرخ پایه، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای اکثر کالاها و خدمات است. نرخ کاهشی، نرخ مالیات برای برخی کالاها و خدمات اساسی مانند مواد غذایی، دارو، و مسکن است. نرخ صفر، نرخ مالیات برای برخی کالاها و خدمات مانند خدمات درمانی، آموزش، و حمل و نقل عمومی است.
به عنوان مثال، اگر یک کالای مشمول نرخ پایه مالیات بر ارزش افزوده، 100 هزار تومان قیمت داشته باشد، خریدار باید 9 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند.
مالیات بر ارزش افزوده یکی از منابع اصلی درآمد دولت ایران است. در سال 1402، این مالیات حدود 60 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت ایران ایجاد کرد.
اگر سوال یا ابهامی درباره مالیات بر ارزش افزوده و همچنین حسابداری یا نیاز به یک شرکت حسابداری دارید با سامان محاسبان تماس بگیرید.