اعتراض به مالیات حقی قانونی است که به مودیان اجازه می دهد از طریق فرآیندهای مشخص، حقوق مالیاتی خود را پیگیری کنند. مالیات یکی از ارکان اصلی اقتصاد هر کشور است، اما گاهی اوقات مودیان مالیاتی به دلایل مختلفی مانند محاسبات نادرست، عدم تطابق با واقعیت های کسب وکار یا ابهام در فرآیند ابلاغ، با مبلغ مالیات تعیین شده در برگ تشخیص مالیاتی مخالف هستند.
این مقاله از سامان محاسبان با هدف ارائه راهنمایی تخصصی درباره اعتراض به مالیات، اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی، نحوه اعتراض به مالیات تعیین شده، متن اعتراض به مالیات، اعتراض به مالیات مشاغل و موضوعات مرتبط تدوین شده است. در این راهنما، قوانین به روز تا سال 1404، بخشنامه های سازمان امور مالیاتی، نمونه متن های عملی و نکات مهم برای موفقیت در اعتراض و در نهایت کاهش مالیات ارائه می شود، با ما همراه باشید.
اعتراض به مالیات نه تنها به مودیان کمک می کند تا از بار مالی غیرمنصفانه جلوگیری کنند، بلکه شفافیت و عدالت در نظام مالیاتی را تقویت می کند. طبق ماده 238 قانون مالیات های مستقیم، مودیان می توانند ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیاتی، اعتراض خود را ثبت کنند. این فرآیند نیازمند آگاهی از قوانین، ارائه مدارک معتبر و نگارش متن اعتراض حرفه ای است. در ادامه، تمام جنبه های این موضوع بررسی می شود.
برگ تشخیص مالیاتی سندی رسمی است که توسط سازمان امور مالیاتی صادر می شود و مبلغ مالیات قابل پرداخت را مشخص می کند. انواع برگ تشخیص عبارتند از:
این برگ برای اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس اظهارنامه مالیاتی و بررسی های ممیز صادر می شود و مالیات بر درآمد سالانه فعالیت های تجاری یا حرفه ای را تعیین می کند. نرخ مالیات عملکرد بین 10 تا 40 درصد بسته به میزان درآمد و نوع فعالیت متغیر است. اعتراض به این برگ معمولاً به دلیل مغایرت درآمد اعلام شده با اسناد مالی یا محاسبات نادرست انجام می شود.
این برگ برای افرادی صادر می شود که موظف به کسر مالیات از درآمد دیگران (مانند پیمانکاران، مشاوران یا اجاره دهندگان) و پرداخت آن به دولت هستند. عدم کسر یا پرداخت به موقع مالیات تکلیفی منجر به جریمه می شود. اعتراض به این برگ اغلب به دلیل اشتباه در شناسایی پرداخت کننده یا مبلغ کسرشده است.
این برگ مربوط به مالیات بر درآمد حقوق کارکنان است که توسط کارفرما کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می شود. مبلغ مالیات بر اساس جدول معافیت مالیاتی و نرخ های ماده 84 محاسبه می شود. اعتراض به این برگ معمولاً به دلیل محاسبه نادرست معافیت ها یا اشتباه در حقوق مشمول مالیات رخ می دهد.
این برگ برای مودیان مشمول مالیات بر ارزش افزوده (نرخ 9 درصد در سال 1404) صادر می شود و مالیات بر فروش کالاها و خدمات را تعیین می کند. اعتراض به این برگ اغلب به دلیل مغایرت فاکتورهای رسمی با محاسبات ممیز یا شناسایی نادرست تراکنش ها انجام می شود.
این برگ برای درآمدهای غیرمستمر مانند جوایز، ارث، یا درآمد حاصل از فروش دارایی های غیرتجاری صادر می شود. نرخ مالیات بسته به نوع درآمد متفاوت است. اعتراض به این برگ معمولاً به دلیل اشتباه در شناسایی درآمد یا محاسبه نرخ مالیات صورت می گیرد.
این برگ برای مالکان خانه های خالی که بیش از 120 روز در سال خالی باشند، صادر می شود و مالیات بر اساس ارزش اجاری ملک (نرخ 5 تا 20 درصد) محاسبه می شود. اعتراض به این برگ معمولاً به دلیل اشتباه در شناسایی ملک خالی یا ارائه مدارک اجاره است.
فرآیند اعتراض به مالیات شامل مراحل مشخصی است که باید با دقت طی شود. در ادامه، این مراحل به صورت گام به گام توضیح داده شده است:
پس از ارسال اظهارنامه مالیاتی توسط مودی، سازمان امور مالیاتی موظف است ظرف یک سال آن را بررسی کند. طبق ماده 237 قانون مالیات های مستقیم، برگ تشخیص مالیاتی حداکثر سه ماه پس از پایان مهلت تسلیم اظهارنامه صادر و ابلاغ می شود. این برگ شامل جزئیاتی مانند مبلغ مالیات، پایه درآمد مشمول مالیات، و دلایل محاسبه است. ابلاغ برگ تشخیص از طریق سامانه tax.gov.ir یا به صورت حضوری انجام می شود و به دو شکل است:
در نظر داشته باشید که تاریخ ابلاغ (واقعی یا قانونی) مبنای محاسبه مهلت 30 روزه اعتراض است. این تاریخ در سامانه tax.gov.ir قابل مشاهده است. مودی باید برگ تشخیص را دقیق بررسی کند و مغایرت ها (مانند درآمد اعلام شده، هزینه های کسرشده، یا ضرایب مالیاتی) را شناسایی کند.
در صورت ابهام در محاسبات، مودی می تواند از اداره مالیاتی درخواست توضیح کتبی کند (ماده 237). مثلاً اگر برگ تشخیص در تاریخ 15/02/1404 ابلاغ شود، مودی تا 14/03/1404 فرصت دارد اعتراض خود را ثبت کند.
طبق ماده 238 قانون مالیات های مستقیم، مودی می تواند ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص، اعتراض کتبی خود را به اداره امور مالیاتی محل ارائه دهد. از سال 1400، بر اساس بخشنامه 531/1400/12، ثبت اعتراض فقط از طریق سامانه tax.gov.ir امکان پذیر است. مراحل ثبت اعتراض به شرح زیر است:
باید بدانید که متن اعتراض باید مختصر، مستدل، و با ارجاع به مواد قانونی (مانند ماده 148 برای هزینه های قابل قبول) نوشته شود. همچنین مدارک باید واضح، مرتب، و مرتبط با موضوع اعتراض باشند. به عنوان مثال، برای اعتراض به درآمد مشمول مالیات، ارائه دفاتر درآمد و هزینه یا فاکتورهای فروش ضروری است.
پس از ثبت، کد رهگیری دریافت می شود که برای پیگیری وضعیت اعتراض لازم است.مثلاً اگر مودی معتقد است درآمد مشمول مالیات به دلیل عدم محاسبه هزینه های تبلیغات (ماده 148) بیش از حد تعیین شده، باید فاکتورهای مربوطه را بارگذاری کرده و در متن اعتراض به این موضوع اشاره کند. مواد قانونی مرتبط: ماده 238 (اعتراض اولیه)، بخشنامه 531/1400/12 (ثبت الکترونیکی) است که میتوانید از ان در متنون بهره ببرید.
پس از ثبت اعتراض، پرونده به ممیز کل اداره امور مالیاتی ارجاع می شود. ممیز کل مدارک ارائه شده را بررسی کرده و با مودی یا نماینده قانونی او مذاکره می کند. اگر دلایل و مدارک مودی کافی باشد، برگ تشخیص اصلاح یا ابطال می شود. در غیر این صورت، پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی ارجاع می شود. این مرحله فرصتی برای حل وفصل موضوع پیش از ورود به مراحل قضایی است.
نکات مهم:
مثال: اگر ممیز کل تراکنش بانکی را به عنوان درآمد تلقی کرده باشد، مودی می تواند با ارائه قرارداد وام بانکی (مثبت کننده غیرتجاری بودن تراکنش) درخواست اصلاح کند
هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی متشکل از سه نفر است: نماینده وزارت اقتصاد و دارایی، قاضی دادگستری، و نماینده صنف یا اتاق بازرگانی مرتبط با مودی. این هیئت مدارک و دفاعیات مودی را بررسی کرده و جلساتی با حضور مودی یا نماینده او برگزار می کند. رای هیئت بدوی لازم الاجراست، اما مودی می تواند ظرف 20 روز به آن اعتراض کند (ماده 247). جلسات هیئت معمولاً در اداره امور مالیاتی محل برگزار می شود.
دقت کنید که مودی باید در جلسات شرکت کند یا نماینده قانونی (مانند وکیل مالیاتی) معرفی کند. ارائه لایحه دفاعیه کتبی با استناد به مواد قانونی و مدارک جدید در این مرحله حیاتی است.
همچنین رای هیئت بدوی در سامانه tax.gov.ir ابلاغ می شود و مودی باید تاریخ ابلاغ را برای مهلت 20 روزه بررسی کند. مثلاً اگر هیئت بدوی مالیات ارزش افزوده را به دلیل عدم ارائه فاکتورهای رسمی تأیید کند، مودی می تواند با ارائه فاکتورهای جدید در مرحله تجدیدنظر اعتراض کند.
در صورت اعتراض به رای هیئت بدوی، پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر ارجاع می شود. این هیئت نیز از سه نفر تشکیل شده و وظیفه بازنگری رای بدوی را بر عهده دارد. رای هیئت تجدیدنظر قطعی و لازم الاجراست، مگر اینکه مودی به شورای عالی مالیاتی یا دیوان عدالت اداری مراجعه کند. جلسات تجدیدنظر معمولاً با بررسی دقیق تر مدارک و دفاعیات برگزار می شود.
مثال: اگر هیئت بدوی هزینه های قابل قبول (مانند هزینه های حمل ونقل) را رد کرده باشد، مودی می تواند با ارائه قراردادهای حمل ونقل در تجدیدنظر درخواست بازنگری کند. مواد قانونی مرتبط: ماده 247 (هیئت تجدیدنظر).
اگر مودی به رای هیئت تجدیدنظر اعتراض داشته باشد، می تواند ظرف 30 روز به شورای عالی مالیاتی (متشکل از 25 عضو متخصص) مراجعه کند (ماده 251). این شورا به پرونده رسیدگی کرده و رای قطعی صادر می کند. شورای عالی مالیاتی معمولاً به مواردی مانند نقض قوانین یا اشتباهات فاحش در رسیدگی توجه دارد.
اگر هیئت تجدیدنظر به دلیل عدم رعایت ماده 148 هزینه های قابل قبول را رد کرده باشد، مودی می تواند با استناد به این ماده به شورا اعتراض کند. مواد قانونی مرتبط: ماده 251 (شورای عالی مالیاتی).
در موارد استثنایی که مودی به دلیل اشتباه در ابلاغ، نقص در رسیدگی، یا مشکلات سیستمی نتواند در مهلت قانونی اعتراض کند، می تواند از طریق شکایت فوق العاده به هیئت سه نفره منتخب وزیر اقتصاد مراجعه کند (ماده 251 مکرر). این روش برای مواردی مانند ابلاغ نادرست برگ تشخیص یا عدم دسترسی به سامانه کاربرد دارد.
شکایت فوق العاده باید با ارائه شواهد قوی (مانند اسکرین شات سامانه یا نامه ابلاغ) ثبت شود. این فرآیند زمان بر است و معمولاً به عنوان آخرین راه حل پیش از دیوان عدالت استفاده می شود.ثبت شکایت از طریق سامانه tax.gov.ir یا به صورت کتبی به اداره مالیاتی انجام می شود.
مثال: اگر برگ تشخیص به دلیل نقص فنی سامانه به مودی ابلاغ نشده باشد، می تواند با ارائه شواهد، شکایت فوق العاده ثبت کند. مواد قانونی مرتبط: ماده 251 مکرر (شکایت فوق العاده).
اگر تمام مراحل فوق به نتیجه نرسد، مودی می تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند تا تصمیم غیرقانونی سازمان امور مالیاتی ابطال شود. دیوان عدالت به مواردی مانند نقض قوانین، سوءاستفاده از اختیارات، یا عدم رعایت تشریفات قانونی رسیدگی می کند. این مرحله قضایی است و نیازمند ارائه دادخواست رسمی است.
اگر سازمان مالیاتی بدون ارائه دلایل کافی (ماده 237) مالیات را قطعی کرده باشد، مودی می تواند به دیوان شکایت کند.
نگارش متن اعتراض یکی از مهم ترین عوامل موفقیت است. نکات زیر را رعایت کنید:
به نام خدا
ریاست محترم اداره امور مالیاتی [شهر/منطقه]
موضوع: اعتراض به برگ تشخیص مالیات عملکرد سال [سال مالی]
با سلام و احترام،
در خصوص برگ تشخیص مالیات عملکرد به شماره [شماره برگ] مورخ [تاریخ]، با استناد به ماده 237 قانون مالیات های مستقیم، اعتراض خود را به شرح زیر اعلام می دارم:
1. درآمد مشمول مالیات با اسناد مالی شرکت (پیوست شماره 1) مغایرت دارد.
2. هزینه های قابل قبول (مانند هزینه های بیمه و تبلیغات) مطابق ماده 148 لحاظ نشده است.
3. به دلیل رکود اقتصادی در سال [سال]، درآمد اعلام شده غیرواقعی است.
لذا، تقاضای رسیدگی مجدد و تعدیل مبلغ مالیات را دارم.
با تشکر،
نام و امضا
شماره ملی/شناسه ملی
تاریخ
به نام خدا
ریاست محترم اداره امور مالیاتی [شهر/منطقه]
موضوع: اعتراض به برگ مطالبه مالیات ارزش افزوده دوره [دوره مالی]
با سلام و احترام،
در خصوص برگ مطالبه مالیات ارزش افزوده به شماره [شماره برگ] مورخ [تاریخ]، اعتراض خود را به شرح زیر اعلام می کنم:
1. محاسبات با فاکتورهای رسمی (پیوست شماره 2) مغایرت دارد.
2. تراکنش های بانکی مورد استناد مربوط به فعالیت غیرمشمول مالیات است.
لذا، تقاضای اصلاح برگ مطالبه را دارم.
با تشکر،
نام و امضا
شماره ملی/شناسه ملی
تاریخ
به نام خدا
ریاست محترم اداره امور مالیاتی [شهر/منطقه]
موضوع: اعتراض به برگ تشخیص مالیات مشاغل سال [سال]
با سلام و احترام،
با استناد به ماده 237، در خصوص برگ تشخیص به شماره [شماره برگ]، اعتراض خود را اعلام می دارم:
1. ضرایب مالیاتی اعمال شده با واقعیت فعالیت مغایر است (پیوست دفاتر درآمد و هزینه).
2. مالیات مقطوع (تبصره ماده 100) با درآمد واقعی همخوانی ندارد.
لذا، درخواست بازنگری و تعدیل مالیات را دارم.
با تشکر،
نام و امضا
شماره ملی
تاریخ
به نام خدا
ریاست محترم اداره امور مالیاتی [شهر/منطقه]
موضوع: اعتراض به برگ تشخیص مالیات تراکنش های بانکی
با سلام و احترام،
در خصوص برگ تشخیص به شماره [شماره برگ] مورخ [تاریخ]، با استناد به بخشنامه 17940/1384، اعتراض خود را اعلام می کنم:
1. تراکنش های بانکی مربوط به وام شخصی است (پیوست قرارداد وام).
2. اسناد مثبته فعالیت غیرتجاری ارائه شده است (پیوست شماره 2).
لذا، تقاضای ابطال برگ تشخیص را دارم.
با تشکر،
نام و امضا
شماره ملی
تاریخ
مالیات مشاغل (اشخاص حقیقی) بر اساس گروه بندی (بند الف، ب و ج) و ضرایب مالیاتی محاسبه می شود. نکات زیر را در نظر بگیرید:
مثال عملی: اگر مغازه ای با درآمد سالانه 1 میلیارد تومان مشمول مالیات مقطوع 20 میلیون تومانی شده، اما به دلیل رکود بازار درآمد واقعی 600 میلیون تومان باشد، با ارائه فاکتورها و دفاتر می توان مالیات را کاهش داد.
مالیات ارزش افزوده (نرخ 9 درصد در 1404) یکی از چالش های اصلی مودیان است. دلایل اعتراض شامل:
نکته: طبق بخشنامه 230/1400/12، مودیان باید تمام فاکتورهای رسمی را در سامانه مودیان ثبت کنند.
از سال 1398، سازمان مالیاتی تراکنش های بانکی را به عنوان مبنای محاسبه درآمد بررسی می کند. برای اعتراض:
اگر تراکنش 500 میلیون تومانی به عنوان درآمد تلقی شده، اما مربوط به وام بانکی است، با ارائه قرارداد وام می توان اعتراض کرد.
طبق ماده 54 مکرر، خانه های خالی مشمول مالیات سالانه هستند (نرخ 5 تا 20 درصد ارزش اجاری). اعتراض به این مالیات نیازمند اثبات موارد زیر است:
