اشخاص حقیقی و حقوقی دو دسته اصلی در حقوق هستند که با ویژگی‌ها و مسئولیت‌های متفاوتی مرتبط هستند. اشخاص حقیقی به افراد فیزیکی مرتبط می‌شوند و به‌عنوان افراد واقعی و جسمی تلقی می‌شوند. آنها مسئولیت‌ها و حقوق فردی خود را دارند و در مسائل کیفری به‌عنوان فرد مستقل و شخصیت حقوقی محسوب می‌شوند. اما اشخاص حقوقی به شرکت‌ها، سازمان‌ها و واحدهای حقوقی مشابه مانند شرکت حسابداری سامان محاسبان اشاره دارند که به‌عنوان یک واحد مستقل و جداگانه از افراد فیزیکی شناخته می‌شوند.
مهم‌ترین تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی در حقوق، مسئولیت آنها در قبال جرائم است. در اشخاص حقیقی، مسئولیت کیفری مستقیماً بر عهده خود فرد است. یعنی اگر فردی مرتکب جرمی شود، خود او باید پاسخگوی آن جرم باشد. اما در اشخاص حقوقی، مسئولیت کیفری بر عهده افرادی است که به نام و برای مصلحت آن شرکت یا سازمان عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، اگر یک شرکت یا سازمان مرتکب جرمی شود، ممکن است مدیران یا کارمندان آن شرکت نیز به‌عنوان نمایندگان آن شرکت، مسئولیت کیفری داشته باشند.
تفاوت دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی در حقوق، در نحوه اداره آنها است. اشخاص حقیقی به‌طور مستقل اداره می‌شوند و خود فرد مسئول اداره امور خود است. اما اشخاص حقوقی توسط افرادی اداره می‌شوند که به‌عنوان مدیران یا مسئولان آن شرکت یا سازمان منصوب شده‌اند.
در حسابداری نیز اشخاص حقیقی و حقوقی تفاوت‌هایی دارند. مهم‌ترین تفاوت آنها در نحوه ثبت و گزارشگری مالی است. در اشخاص حقیقی، تمامی دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های فرد به‌طور مستقیم در حساب‌های شخصی او ثبت می‌شوند. اما در اشخاص حقوقی، دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های شرکت یا سازمان به‌طور مجزا از دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های اعضای شرکت یا سازمان ثبت می‌شوند.
تفاوت دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابداری، در نحوه پرداخت مالیات است. اشخاص حقیقی معمولاً بر اساس درآمد شخصی خود، مالیات پرداخت می‌کنند. اما اشخاص حقوقی بر اساس درآمد شرکت یا سازمان، مالیات پرداخت می‌کنند.
مسئولیت کیفری اشخاص حقیقی و حقوقی، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو دسته است. در اشخاص حقیقی، مسئولیت کیفری مستقیماً بر عهده خود فرد است. یعنی اگر فردی مرتکب جرمی شود، خود او باید پاسخگوی آن جرم باشد. این مسئولیت کیفری شامل مجازات‌های کیفری مانند حبس، جریمه، شلاق و غیره می‌شود.
اما در اشخاص حقوقی، مسئولیت کیفری بر عهده افرادی است که به نام و برای مصلحت آن شرکت یا سازمان عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، اگر یک شرکت یا سازمان مرتکب جرمی شود، ممکن است مدیران یا کارمندان آن شرکت نیز به‌عنوان نمایندگان آن شرکت، مسئولیت کیفری داشته باشند.
برای مثال، اگر یک شرکت تولیدکننده، محصولاتی را با کیفیت پایین تولید کند که باعث آسیب‌دیدگی افراد شود، ممکن است مدیران شرکت به‌عنوان نمایندگان آن شرکت، مسئولیت کیفری داشته باشند.
در قانون ایران، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در مواد ۱۴۲ تا ۱۴۶ قانون مجازات اسلامی به‌طور مفصل بیان شده است.
اشخاص حقیقی به‌طور مستقل اداره می‌شوند و خود فرد مسئول اداره امور خود است. به عبارت دیگر، اشخاص حقیقی می‌توانند آزادانه تصمیم بگیرند که چه کاری انجام دهند و چگونه زندگی خود را اداره کنند.
اما اشخاص حقوقی توسط افرادی اداره می‌شوند که به‌عنوان مدیران یا مسئولان آن شرکت یا سازمان منصوب شده‌اند. این افراد مسئول تصمیم‌گیری‌های شرکت یا سازمان هستند و باید در برابر اعضای آن شرکت یا سازمان پاسخگو باشند.
در قانون ایران، نحوه اداره اشخاص حقوقی در قانون تجارت و سایر قوانین مربوط به اشخاص حقوقی به‌طور مفصل بیان شده است.
در اشخاص حقیقی، تمامی دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های فرد به‌طور مستقیم در حساب‌های شخصی او ثبت می‌شوند. به عبارت دیگر، حسابداری اشخاص حقیقی، به‌صورت ساده و شخصی انجام می‌شود.
اما در اشخاص حقوقی، دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های شرکت یا سازمان به‌طور مجزا از دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها و هزینه‌های اعضای شرکت یا سازمان ثبت می‌شوند. به عبارت دیگر، حسابداری اشخاص حقوقی، به‌صورت پیچیده‌تر و سازمان‌یافته‌تر انجام می‌شود.
در پایان هر سال مالی، اشخاص حقیقی، باید صورت‌های مالی خود را تهیه کنند. صورت‌های مالی اشخاص حقیقی، معمولاً شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد است.
ثبت و گزارشگری مالی اشخاص حقوقی، به‌صورت پیچیده‌تر و سازمان‌یافته‌تر انجام می‌شود. اشخاص حقوقی، معمولاً دارای سیستم حسابداری داخلی دارند که توسط متخصصان حسابداری اداره می‌شود.
در سیستم حسابداری داخلی اشخاص حقوقی، تمامی معاملات مالی شرکت یا سازمان به‌طور دقیق ثبت می‌شود. این معاملات شامل خرید، فروش، دریافت و پرداخت پول، سرمایه‌گذاری‌ها و غیره می‌شود.
در پایان هر سال مالی، اشخاص حقوقی، باید صورت‌های مالی خود را تهیه کنند. صورت‌های مالی اشخاص حقوقی، معمولاً شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد، صورت سود و زیان جامع و صورت سود و زیان عملیاتی است.
اشخاص حقیقی معمولاً بر اساس درآمد شخصی خود، مالیات پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر، اشخاص حقیقی باید مالیات درآمد خود را به‌صورت شخصی پرداخت کنند.
اما اشخاص حقوقی بر اساس درآمد شرکت یا سازمان، مالیات پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر، اشخاص حقوقی باید مالیات درآمد شرکت یا سازمان خود را به‌صورت سازمانی پرداخت کنند.
در قانون ایران، نحوه پرداخت مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی در قانون مالیات‌های مستقیم به‌طور مفصل بیان شده است.
اشخاص حقیقی، باید مالیات درآمد خود را به‌صورت سالانه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. میزان مالیات اشخاص حقیقی، بر اساس میزان درآمد آنها تعیین می‌شود.
اشخاص حقیقی، می‌توانند برای پرداخت مالیات خود، از روش‌های مختلفی مانند پرداخت نقدی، پرداخت از طریق سامانه پرداخت الکترونیکی مالیات، پرداخت از طریق کارتخوان مالیاتی و غیره استفاده کنند.
اشخاص حقوقی، باید مالیات درآمد خود را به‌صورت سالانه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. میزان مالیات اشخاص حقوقی، بر اساس میزان درآمد آنها تعیین می‌شود.
اشخاص حقوقی، می‌توانند برای پرداخت مالیات خود، از روش‌های مختلفی مانند پرداخت نقدی، پرداخت از طریق سامانه پرداخت الکترونیکی مالیات، پرداخت از طریق کارتخوان مالیاتی و غیره استفاده کنند.
علاوه بر موارد ذکرشده در متن بالا، اشخاص حقیقی و حقوقی، در موارد دیگری نیز با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه، به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌شود:
اشخاص حقیقی و حقوقی، در قبال خسارت‌هایی که به دیگران وارد می‌کنند، مسئول هستند. اما مسئولیت مدنی اشخاص حقیقی و حقوقی، متفاوت است.
در اشخاص حقیقی، مسئولیت مدنی، بر عهده خود فرد است. به عبارت دیگر، اگر یک فرد حقیقی، به دیگری خسارت وارد کند، خود او باید پاسخگوی آن خسارت باشد.
اما در اشخاص حقوقی، مسئولیت مدنی، بر عهده شرکت یا سازمان است. به عبارت دیگر، اگر یک شرکت یا سازمان، به دیگری خسارت وارد کند، خود شرکت یا سازمان باید پاسخگوی آن خسارت باشد.
اشخاص حقیقی، می‌توانند در انتخابات شرکت کنند و حق رأی دارند. اما اشخاص حقوقی، نمی‌توانند در انتخابات شرکت کنند و حق رأی ندارند.
برای انجام برخی فعالیت‌ها، نیاز به اخذ مجوز یا پروانه است. در این موارد، اشخاص حقیقی و حقوقی، باید مجوز یا پروانه لازم را از مراجع ذی‌صلاح دریافت کنند.
اما شرایط و ضوابط اخذ مجوز یا پروانه، برای اشخاص حقیقی و حقوقی، متفاوت است. به‌عنوان مثال، برای اخذ مجوز تاسیس شرکت، نیاز به سرمایه مشخصی است. این سرمایه، برای اشخاص حقیقی و حقوقی، متفاوت است.
اموال و دارایی‌های اشخاص حقیقی، به‌صورت شخصی به آنها تعلق دارد. اما اموال و دارایی‌های اشخاص حقوقی، به‌صورت سازمانی به آنها تعلق دارد.
به عبارت دیگر، اموال و دارایی‌های اشخاص حقیقی، بخشی از اموال و دارایی‌های شخصی آنها محسوب می‌شود. اما اموال و دارایی‌های اشخاص حقوقی، بخشی از اموال و دارایی‌های سازمانی آنها محسوب می‌شود.
اشخاص حقیقی، با مرگ یا فوت صاحب آنها، منحل می‌شوند. اما اشخاص حقوقی، با تصمیم مجمع عمومی یا سایر مراجع ذی‌صلاح، منحل می‌شوند.
در پایان، لازم به ذکر است که شناخت تفاوت‌های اشخاص حقیقی و حقوقی، برای افراد و سازمان‌ها، ضروری است. این تفاوت‌ها، در بسیاری از موارد، می‌تواند بر حقوق و تعهدات افراد و سازمان‌ها تأثیر بگذارد.
