درک عمیق و پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی، به معنای برآورد احتمال ورشکستگی یک بنگاه اقتصادی در آینده دور یا نزدیک است. ابزاری قدرتمند که می تواند با تخمین بحران های جدی، سرمایه را حفظ کرده و با کاهش ضرر و زیان ناشی از ریسک های مدیریت نشده، منجر به اتخاذ تصمیمات آگاهانه تری شود، این امر با استفاده از روش‌های مختلفی مانند تحلیل نسبت‌های مالی، بررسی روندهای صنعت و ارزیابی کیفیت مدیریت انجام می‌شود.
هیچ شغلی تاب و توان ورشکستگی را ندارد، برای تمام مشاغل از کوچک تا بزرگ، ورشکستگی، پدیده‌ای ناخوشایند است که می‌تواند پیامدهای ناگوار اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.
ورشکستگی به شرایطی می گویند که بنگاه اقتصادی دیگر قادر به ایفای تعهدات مالی خود به طلبکاران و سرمایه‌گذاران نیست و با خطر تعطیلی و انحلال روبرو است. تنها عاملی که یک بنگاه را ورشکسته می کند، عدم مدیریت ریسک است! اگر ریسک ها به موقع پیش بینی شده بود و راهکارهایی تخصصی و صحیح برای آن در نظر گرفته شده بود، تهدیدی به نام ورشکستگی هم وجود نداشت!
پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی، تضمین ثبات اقتصادی در هر بنگاه کاری است، این امر، نه تنها به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران در اتخاذ تصمیمات آگاهانه یاری می‌رساند، بلکه مدیران شرکت‌ها را نیز در مسیر مدیریت ریسک و ارتقای پایداری مالی راهنمایی می‌کند.
در این مقاله تخصصی از سامان محاسبان، ابتدا به ضرورت پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی می پردازیم و سپس راهکار ها و مدل هایی برای مقابله با این ریسک ها را مرور می کنیم، با ما همراه باشید.
چرا ما باید ریسک هایی که منجر به ورشکستگی می شوند را پیش بینی کنیم و این موضوع دقیقاً چه اهمیتی دارد؟
سرمایه، عنصری کلیدی در توسعه اقتصادی و رفاه جوامع است. سرمایه مفهومی چندوجهی است و معنای آن با ثروت متفاوت است و در اصطلاح به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که برای تولید ثروت و کسب سود به کار گرفته می‌شوند. سرمایه، ثروتی است که نه تنها در زمان حال، بلکه در آینده نیز می‌تواند منافع و مزایایی برای صاحب خود به ارمغان بیاورد. بنابراین حفظ سرمایه می تواند بزرگترین دغدغه یک سرمایه دار باشد!
پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی، به سرمایه‌گذاران در انتخاب بنگاه‌های با ریسک پایین‌تر برای سرمایه‌گذاری و حفظ سرمایه خود کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری با وجود چالش‌های موجود، می‌تواند منافع و مزایای فراوانی برای افراد و جامعه به ارمغان بیاورد. با اتخاذ رویکردی سنجیده و آگاهانه، می‌توان ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و سرمایه را در بلندمدت حفظ و افزایش داد. پس باید بتوانیم با پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی جلو از دست رفتن سرمایه را بگیریم.
قطعا وقتی شما بتوانید پیش بینی درستی از شرایط مالی و اقتصادی بنگاه خود داشته باشد جلو بسیاری از ضرر و زیان ها گرفته می شود، پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی، به کاهش ضرر و زیان ناشی از ورشکستگی بنگاه‌ها برای سرمایه‌گذاران، بستانکاران و سایر ذینفعان کمک می‌کند. همچنین در شناسایی و پیشگیری از بحرانهای مالی ناشی از ورشکستگی بنگاه‌های بزرگ و سیستمیک مؤثر است.
اتخاذ تصمیمات آگاهانه برای سرمایه‌گذاری بسیار چالش برانگیز و ابهام آور است؛ شک و تردید و ترس موج میزند و سرمایه دار نمیداند آینده هر بازار چیست؛ پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی در این مرحله، به سرمایه‌گذاران در تخصیص منابع و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود کمک می‌کند و به آن ها در اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای ارتقای سلامت مالی، مدیریت ریسک و بهبود عملکرد بنگاه کمک می‌کند.
پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی، به افزایش شفافیت در بازارهای مالی و ارتقای اعتماد سرمایه‌گذاران کمک می‌کند. با شفافیت حاصل از پیش بینی ریسک، سرمایه‌گذاران می‌توانند با آگاهی و تسلط بیشتر، به انتخاب و سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های مناسب اقدام کنند.
مدل‌های آماری
استفاده از مدل‌های آماری یکی از روش‌های متداول برای پیش بینی ریسک ورشکستگی مالی است. این مدل‌ها با استفاده از داده‌های تاریخی و اطلاعات مالی شرکت ها، احتمال ورشکستگی آنها را در آینده برآورد می‌کنند و شما می توانید با استفاده از این تخمین و برآوردها ریسک وارده را مدیریت کنید. مدل های متفاوتی در این زمینه وجود دارد:
این مدل، با استفاده از 5 شاخص کلیدی از جمله نسبت‌های نقدینگی، اهرم و سودآوری، احتمال ورشکستگی شرکت را پیش‌بینی می‌کند. اما چگونه؟
این مدل را شخصی به همین نام بنیان گذاری کرد، آلتمن که استاد دانشگاه نیویورک بود با بررسی اطلاعات مالی 66 شرکت ورشکسته و 33 شرکت سالم، 5 شاخص کلیدی را برای پیش بینی ریسک ورشکستگی شناسایی کرد.
در مدل آلتمن، امتیاز نهایی با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود:
Z = 1.2X1 + 1.4X2 + 3.3X3 + 0.6X4 + 0.9X5
با استفاده از مقادیر 5 شاخص کلیدی، امتیاز آلتمن برای هر شرکت محاسبه می‌شود. این امتیاز، عددی بین 0 تا 9 است که
استفاده از این مدل آسان است و نیاز به دانش تخصصی پیچیده‌ای ندارد اما داشتن اطلاعات اولیه که در فرمول ها استفاده شوند بسیار مهم و ضروری است، اگر اطلاعات مورد نیاز شما موجود نباشد، این مدل هم هیچ کارایی نخواهد داشت.
این مدل را می‌توان به سایر بنگاه‌ها و صنایع تعمیم داد. خوب است بدانید که این مدل، با دقت قابل قبولی، احتمال ورشکستگی بنگاه‌ها را پیش‌بینی می‌کند.
یک مدل شناخته شده ایرانی برای بررسی ریسک ورشکستگی شرکت هاست، این مدل در سال 1380 توسط "محمود زاوگین"، استاد دانشگاه علامه طباطبایی ارائه شد. زاوگین با بررسی اطلاعات مالی 110 شرکت ورشکسته و 110 شرکت سالم، 6 شاخص کلیدی را برای پیش بینی ریسک ورشکستگی در شرکت‌های ایرانی شناسایی کرد.
X1 نسبت جاری
X2 نسبت بدهی‌های جاری به کل دارایی
X3 نسبت سود ناخالص به کل دارایی
X4 نسبت سود خالص به کل دارایی
X5 نسبت رشد فروش
X6 نسبت بازده حقوق صاحبان سهام
با استفاده از مقادیر 6 شاخص کلیدی، امتیاز زاوگین برای هر شرکت محاسبه می‌شود. این امتیاز، عددی بین 0 تا 1 است.
Z = 0.43X1 + 0.25X2 + 0.13X3 + 0.07X4 + 0.06X5 + 0.06X6
این مدل، با دقت قابل قبولی، احتمال ورشکستگی شرکت‌های ایرانی را پیش‌بینی می‌کند. اما دقت مدل زاوگین به کیفیت و در دسترس بودن داده‌های تاریخی بستگی دارد.
در دهه 1960 میلادی مدل رگرسیون لجستیک مطرح شد؛ این مدل‌ها، با استفاده از متغیرهای مختلفی مانند نسبت‌های مالی، اطلاعات بازار و داده‌های کلان اقتصادی، به پیش بینی احتمال ورشکستگی می‌پردازند.
مدل‌های رگرسیون لجستیک، با تحلیل داده‌های تاریخی، رابطه‌ای بین متغیرهای پیش‌بینی‌کننده و ورشکستگی بنگاه‌ها ایجاد می‌کنند.
مراحل کلی استفاده از مدل‌های رگرسیون لجستیک:
فرمول کلی مدل رگرسیون لجستیک به صورت زیر است:
P(Y = 1 | X) = e^β0 + β1X1 + β2X2 + ... + βnXn / (1 + e^β0 + β1X1 + β2X2 + ... + βnXn)
در این فرمول:
P(Y = 1 | X) : احتمال ورشکستگی بنگاه
β0 : ضریب ثابت
β1، β2، ..., βn : ضرایب مربوط به متغیرهای پیش‌بینی‌کننده
X1، X2، ..., Xn : متغیرهای پیش‌بینی‌کننده است.
این مدل‌ها می‌توانند با دقت قابل قبولی، احتمال ورشکستگی بنگاه‌ها را پیش‌بینی کنند. با این مدل می‌توان به طور نسبی، نقش و اثر هر متغیر در پیش‌بینی ورشکستگی را تفسیر کرد. اما دقت مدل‌های رگرسیون لجستیک هم مانند مدل های قبلی به کیفیت و در دسترس بودن داده‌های تاریخی بستگی دارد. مانند هر مدل دیگری، مدل‌های رگرسیون لجستیک نیز ممکن است خطاهایی در پیش‌بینی داشته باشند.
نکته مهم : استفاده از این مدل‌ها به دانش تخصصی در زمینه آمار و علوم کامپیوتر نیاز دارد.
هوش مصنوعی به تمام جوانب زندگی وارد شده؛ تمام رشته ها و تخصص ها را در بر می گیرد ؛ این شبکه‌ها، با یادگیری از داده‌های تاریخی، الگوهای مرتبط با ورشکستگی را شناسایی و به پیش بینی ریسک ورشکستگی در آینده می‌پردازند و این دقیقا چیزی است که شما نیاز دارید.
این روش، با بررسی عمیق و دقیق وضعیت مالی، عملیاتی و مدیریتی شرکت، به تحلیل ریسک ورشکستگی می‌پردازد. تحلیلگران، با بررسی نسبت‌های مالی، روندهای صنعت، وضعیت نقدینگی و کیفیت مدیریت، به درک عمیق‌تری از احتمال ورشکستگی شرکت دست می‌یابند.
برای مقابله با ریسک ورشکستگی مالی چه اقداماتی را می توان انجام داد؟ در واقع اگر ما ندانیم که چه راه هایی را باید طی کنیم تا ورشکسته نشویم، آگاهی بسیار مهمی را بدست آورده ایم.
این اقدامات به طور کلی به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند:
قطعاً هر کشور به تبع مشکلات و موانع خاص خود دارای نقاط ضعفی است که می تواند در زمان های مختلف، بحرانهای پیش بینی نشده مالی اقتصادی را پدید آورد و باعث ورشکستگی شرکت ها و بنگاه ها شود، از دلایل سیاسی اجتماعی گرفته تا روابط غلط بین المللی و بطور کلی هر عاملی که دستی بر اقتصاد داشته باشد.
با بررسی شرکت های ورشکسته و موفق ایرانی در تحقیقات دانشگاه های بسیار، مهمترین عوامل ورشکست شدن شرکت ها و تولیدی ها به شرح زیرند:
بنگاه‌های اقتصادی در ایران برای تامین مالی فعالیت‌های خود با چالش‌های زیادی روبرو هستند و همواره در معرض رقابت شدید با بنگاه‌های خارجی می باشند. عقب ماندگی در بحث فناوری و عدم رعایت قوانین بین المللی در حوزه فناوری مانند حق کپی رایت برنامه ها، باعث شده شرکت ها به‌روزرسانی فناوری خود با چالش‌های زیادی روبرو هستند.
قوانین و مقررات ناظر بر فعالیت بنگاه‌های اقتصادی در ایران، گاه پیچیده و دست‌وپاگیر هستند و گاهی سهل گیر و آسان و همچنین فساد اداری هم گاهی بر آن دامن می زند.
در این اوضاع و احوال، بنگاه‌های اقتصادی باید با برنامه‌ریزی مالی مناسب، از کمبود نقدینگی و ورشکستگی جلوگیری کنند. بنگاه‌های اقتصادی باید با استفاده از روش‌های نوین بازاریابی و فروش از اقداماتی با ریسک بالا بپرهیزند.
توصیه می کنیم حتی اگر بنگاه اقتصادی کوچکی دارید از مشاوران خبره در زمینه حسابداری و حسابرسی بهره ببرید تا اولاً اطلاعات و آمار و ارقام شما همیشه به روز و صحیح باشد و هم با اندازه گیری مداوم ریسک ورشگستکی مالی با در نظر گرفتن اوضاع و شرایط اقتصادی ایران بتوانند از افتادن شما در ورطه هولناک ورشکستگی ممانعت کنند.
ما نیز در شرکت سامان محاسبان با سال ها تجربه و تخصص و با در اختیار داشتن نیروی متخصص ماهر درتیم حرفه ای خود، در کنار شما هستیم تا با بررسی ها و تحلیل های مناسب و البته به موقع ، شما را از سراشیبی ضرر و زیان دور نگهداریم. برای دریافت اطلاعات بیشتر ، از بخش تماس با ما شماره ها برداشته و با کارشناسان در ارتباط باشید.
ضمنا برای جلوگیری از ورشکستگی مالی، بهتر از از کارشناسان خبره شرکت حسابداری سامان محاسبان مشورت بگیرید.
