اظهارنامه مالیاتی، گزارشی جامع و مستند از عملکرد مالی یک شرکت یا فرد حقیقی در بازه زمانی یک سال است که به منظور محاسبه دقیق مالیات بر درآمد، هزینه ها، معافیت ها و کسورات قانونی به سازمان امور مالیاتی ارائه می شود. این سند رسمی که به صورت الکترونیکی از طریق درگاه های الکترونیکی نظیر intamedia.ir و tax.gov.ir قابل تکمیل و ارسال است، به عنوان یک ابزار کنترلی کارآمد در جهت تعیین دقیق میزان مالیات قابل پرداخت عمل می نماید.
تکمیل و تسلیم به موقع اظهارنامه مالیاتی، امری اجتناب ناپذیر و الزامی است. عدم ارائه این سند به سازمان مالیاتی، موجب خواهد شد تا ممیزان مالیاتی با اتخاذ روشی علی الراس، میزان مالیات را محاسبه و تعیین نمایند. این امر می تواند به بروز اختلافات مالی و پرداخت مبالغ اضافی منجر گردد.
انواع اظهارنامه را بشناسید
توجه به انتخاب صحیح اظهارنامه مالیاتی و دقت در جزئیات آن، اهمیت زیادی در روند تسلیم اظهارنامه و جلوگیری از مشکلات احتمالی با سازمان امور مالیاتی دارد. در این بخش، انواع اظهارنامه ها و شرایط مربوط به آن ها توضیح داده شده است:
| نوع اظهارنامه | توضیحات | مواد قانونی مرتبط |
| اظهارنامه مالیاتی بر درآمد اشخاص حقوقی | این اظهارنامه برای شرکت ها و سازمان هایی است که در قالب شخصیت حقوقی فعالیت می کنند. این نوع اظهارنامه باید اطلاعات درآمدی و هزینه ای شرکت را برای محاسبه مالیات ارائه دهد. | ماده 110 قانون مالیات های مستقیم |
| اظهارنامه مالیات اشخاص حقیقی گروه اول | این اظهارنامه مخصوص اشخاص حقیقی است که درآمدهای قابل توجهی دارند و معمولاً در فعالیت های تجاری، صنعتی یا معدنی مشغول هستند. | ماده 95 قانون مالیات های مستقیم |
| اظهارنامه بر درآمد اشخاص حقیقی گروه دوم | این گروه شامل اشخاص حقیقی با درآمدهای متوسط است که در فعالیت های حرفه ای، خدماتی یا تولیدی فعالیت می کنند. | ماده 95 قانون مالیات های مستقیم |
| اظهارنامه بر درآمد اشخاص حقیقی گروه سوم | این اظهارنامه برای اشخاص حقیقی با درآمدهای کمتر و فعالیت های کوچکتر طراحی شده است و معمولاً اطلاعات مالی ساده تری نسبت به گروه اول و دوم نیاز دارد. | ماده 95 قانون مالیات های مستقیم |
| اظهارنامه بر درآمد املاک ویژه اشخاص حقیقی | این نوع اظهارنامه برای اشخاصی است که از اجاره یا فروش املاک درآمد کسب می کنند. اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه های مرتبط با املاک باید بر اساس این اظهارنامه ارائه شود. | مواد 57 و 80 قانون مالیات های مستقیم |
| اظهارنامه انحلال شرکت | در صورتی که یک شرکت تصمیم به انحلال بگیرد، باید اظهارنامه ای جداگانه تهیه و ارائه کند که شامل تمامی دارایی ها، بدهی ها و درآمدهای مربوط به فرآیند انحلال است. | مواد 114 و 116 قانون مالیات های مستقیم |
انتخاب نوع اظهارنامه بستگی به فعالیت اقتصادی و ساختار حقوقی شخص یا شرکت دارد. شناخت دقیق از این دسته بندی ها کمک می کند که اظهارنامه مناسب انتخاب شود.
تنظیم و تسلیم اظهارنامه
پیش از سال ۱۳۹۱، فرآیند تهیه و ارائه اظهارنامه مالیاتی در ایران به صورت دستی و کاغذی انجام می شد که این روش با مشکلات متعددی از جمله اتلاف زمان، صرف هزینه های بالا و ایجاد خطاهای انسانی همراه بود. با توسعه فناوری و به منظور تکریم مودیان مالیاتی و تسهیل فرآیندها، سازمان امور مالیاتی اقدام به راه اندازی سامانه های الکترونیکی نمود.
مراحل تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی
- پیش ثبت نام شماره اقتصادی و دریافت کد رهگیری
اولین گام در فرآیند تنظیم اظهارنامه مالیاتی، پیش ثبت نام برای دریافت شماره اقتصادی است. این مرحله شامل وارد کردن اطلاعات پایه ای شخص حقیقی یا حقوقی در سامانه سازمان امور مالیاتی می باشد. در پایان این مرحله، یک کد رهگیری به مودی اختصاص داده می شود که برای ادامه فرآیند الزامی است.
- تأیید اطلاعات پیش ثبت نام و دریافت پاکت نامه حاوی اطلاعات کاربری
پس از اتمام پیش ثبت نام، سازمان امور مالیاتی اطلاعات وارد شده را بررسی و در صورت تأیید، پاکتی حاوی اطلاعات کاربری نظیر نام کاربری و رمز عبور برای ورود به سامانه به آدرس مودی ارسال می کند. این اطلاعات برای تکمیل مراحل ثبت نام و ارسال اظهارنامه ضروری است.
- ثبت نام شماره اقتصادی و تأیید اطلاعات
در این مرحله، مودی با استفاده از اطلاعات کاربری دریافتی وارد سامانه شده و فرآیند ثبت نام شماره اقتصادی را تکمیل می کند. در این بخش، اطلاعات تکمیلی شامل مشخصات شرکت یا فرد، نوع فعالیت اقتصادی و مدارک مرتبط وارد می شود. پس از ثبت اطلاعات، سازمان امور مالیاتی صحت داده ها را تأیید می کند.
- دریافت و تکمیل اظهارنامه الکترونیکی
مودی پس از ثبت نام و تأیید اطلاعات، می تواند اظهارنامه مالیاتی خود را از طریق سامانه دریافت و تکمیل کند. این اظهارنامه شامل بخش های متعددی است که باید با دقت تکمیل شوند:
- مشخصات شناسایی: اطلاعات پایه ای مانند شماره اقتصادی، کد ملی و نشانی محل فعالیت.
- درآمدها: جزئیات کامل درآمدهای کسب شده در داخل و خارج از کشور.
- هزینه ها: هزینه های مرتبط با فعالیت اقتصادی شامل حقوق و دستمزد، مواد اولیه و سایر هزینه های عملیاتی.
- صورت سود و زیان: ارائه گزارش مالی شامل درآمدها، هزینه ها و سود خالص.
- اطلاعات مالیاتی سال های گذشته: برای تطبیق و بررسی دقیق.
- ارسال اظهارنامه و دریافت کد رهگیری
پس از تکمیل اظهارنامه، مودی آن را از طریق سامانه ارسال و یک کد رهگیری دریافت می کند. این کد به عنوان تأییدیه ارسال اظهارنامه نزد مودی باقی می ماند و در صورت بروز هرگونه مشکل، می توان از آن برای پیگیری استفاده کرد.
- دریافت و پرداخت قبوض پرداختی مالیات به صورت اینترنتی
در مرحله پایانی، مودی باید مبلغ مالیات تعیین شده را از طریق درگاه های بانکی یا سامانه های پرداخت الکترونیکی واریز نماید. قبوض پرداختی به صورت آنلاین صادر شده و امکان ذخیره و چاپ آن ها برای مودی فراهم است.
مدارک مورد نیاز برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی
- مجوزهای صادره از مراجع ذی صلاح مرتبط با فعالیت مودی.
- اساسنامه، شرکت نامه و آخرین تغییرات آن.
- اجاره نامه یا سند مالکیت محل فعالیت.
- کپی کارت ملی و شناسنامه اعضای هیأت مدیره.
- ترازنامه مالی و صورت سود و زیان.
- گردش حساب بانکی مهر شده توسط شعبه مربوطه.
- گزارش بهای تمام شده کالاها یا خدمات.
- قراردادهای منعقده با اشخاص حقیقی و حقوقی.
- مانده سود و زیان دوره های مالی گذشته.
- شماره ثبت دفاتر قانونی و کد رهگیری.
- گواهی پرداخت مالیات های قبلی.
- کارت بازرگانی (در صورت وجود).
- اسناد بیمه و سایر مدارک مورد تأیید اداره مالیات.
تمامی اطلاعات وارد شده باید دقیق و به روز باشد تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود. تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر از جرائم مالیاتی جلوگیری می کند و البته بهره گیری از خدمات مشاوران مالیاتی می تواند به بهبود کیفیت اظهارنامه کمک کند.
مدارک مرتبط با اظهارنامه باید برای مدت مشخصی نگهداری شوند تا در صورت نیاز به بررسی توسط ممیز مالیاتی، آماده ارائه باشند.
اطلاعات ضروری در تنظیم اظهارنامه مالیاتی
صحت و دقت اطلاعات وارد شده در اظهارنامه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. هرگونه خطا یا مغایرت در اطلاعات ارائه شده می تواند منجر به جرائم مالیاتی یا رد اظهارنامه توسط سازمان امور مالیاتی شود. به همین دلیل، توصیه می شود که در تکمیل اظهارنامه، نهایت دقت به کار گرفته شود و از مشاوره متخصصان مالیاتی بهره برده شود.
مواردی که باید در اظهارنامه مالیاتی وارد شوند
- کد کاربری و رمز عبور محرمانه، مودیان مالیاتی باید از کد کاربری و رمز عبور محرمانه ای که از سوی اداره دارایی محل شرکت برای آن ها ارسال شده است، استفاده کنند. این اطلاعات برای ورود به سامانه اظهارنامه مالیاتی الزامی بوده و باید در دسترس و محفوظ نگه داشته شوند.
- اطلاعات هویتی صاحبان امضا بر اساس اساسنامه: در بخش مربوط به اطلاعات هویتی، باید مشخصات کامل صاحبان امضا بر اساس آخرین نسخه اساسنامه شرکت وارد شود. این اطلاعات شامل:
- نام و نام خانوادگی
- کد ملی
- سمت در شرکت
- تاریخ تولد و اطلاعات تماس
- اطلاعات حسابداری در اظهارنامه مالیاتی : اطلاعات مالی و حسابداری شرکت باید به صورت دقیق و به روز در اظهارنامه وارد شود. این اطلاعات شامل:
- جزئیات درآمدهای کسب شده در طول دوره مالیاتی
- هزینه های انجام شده
- بدهی ها و تعهدات مالی شرکت
- اطلاعات مربوط به حساب های بانکی شرکت
- اطلاعات سود و زیان ، مودیان موظف به تکمیل دقیق بخش مربوط به سود و زیان هستند. این بخش شامل موارد زیر است:
- میزان سود ناخالص و خالص
- هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی
- مالیات بر درآمد و سایر هزینه های مرتبط
- اطلاعات ترازنامه شرکت ، ترازنامه یکی از بخش های کلیدی اظهارنامه مالیاتی است و شامل:
- دارایی های جاری و غیرجاری
- بدهی های کوتاه مدت و بلندمدت
- حقوق صاحبان سهام
در صورت وجود اختلاف یا مغایرت در ترازنامه، این مشکلات باید قبل از ارسال اظهارنامه برطرف شوند.
- اقلام معاف از مالیات ، برخی اقلام درآمدی ممکن است بر اساس قوانین مالیاتی از پرداخت مالیات معاف باشند. این اقلام باید به طور دقیق مشخص و در بخش مربوطه اظهارنامه درج شوند.
- تطبیق اطلاعات اظهارنامه با سایر گزارش ها : یکی از مهم ترین اقدامات در تهیه اظهارنامه، تطبیق اطلاعات آن با گزارش های دیگر است. به ویژه، مبلغ درآمد مندرج در اظهارنامه باید با موارد زیر هماهنگ باشد:
- اظهارنامه مالیات ارزش افزوده
- گزارش های فصلی
- ارسال اظهارنامه و دریافت کد رهگیری: پس از تکمیل تمامی بخش ها، اظهارنامه باید از طریق سامانه ارسال شود. در پایان فرآیند ارسال، یک کد رهگیری صادر می شود که نشان دهنده ثبت موفق اظهارنامه در سیستم سازمان امور مالیاتی است. این کد باید به دقت نگهداری شود، زیرا در صورت بروز هرگونه مشکل یا نیاز به پیگیری، به این کد نیاز خواهد بود.
- تأیید نهایی و صدور اظهارنامه : پس از ارسال اظهارنامه، سیستم به طور خودکار اطلاعات وارد شده را بررسی و تأیید نهایی انجام می شود. مودی باید مطمئن شود که تمامی اطلاعات وارد شده صحیح و کامل است. صدور اظهارنامه الکترونیکی به معنای تأیید رسمی اطلاعات از سوی سازمان امور مالیاتی است.
- پرداخت قبوض مالیاتی به صورت الکترونیکی: پس از صدور اظهارنامه، قبوض مالیاتی مربوط به دوره مالیاتی صادر می شوند. مودی می تواند از طریق سامانه پرداخت الکترونیک مالیات، قبوض خود را پرداخت نماید. این سامانه امکان مشاهده و پرداخت قبوض به صورت غیرحضوری را فراهم می کند و نیازی به مراجعه حضوری به ادارات مالیاتی نیست
چه کسانی موظف به ارائه اظهارنامه هستند؟
تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس قوانین مالیاتی کشور موظف به پرداخت مالیات هستند، به عنوان “مودیان مالیاتی” شناخته می شوند. دامنه این مودیان بسیار گسترده بوده و شامل طیف وسیعی از افراد و نهادها می شود.
بر اساس قوانین مالیاتی کشور، کلیه مودیان مالیاتی که دارای درآمد مشمول مالیات هستند، مکلف به تکمیل اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی می باشند. این الزام، شامل تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم و غیرمقیم که در ایران فعالیت اقتصادی دارند، می شود.
با این حال، برخی از اشخاص و نهادها از تکمیل اظهارنامه معاف هستند. این معافیت ها بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی و با هدف حمایت از برخی گروه های خاص یا تسهیل فرآیندهای مالیاتی اعمال می شود. به عنوان مثال، سازمان ها و نهادهای دولتی، شهرداری ها، و برخی از بخش های تعاونی از این دسته هستند.
سامانه مودیان، پلتفرم الکترونیکی است که به منظور تسهیل فرآیند تکمیل و ارسال اظهارنامه های مالیاتی طراحی شده است. این سامانه با ارائه امکانات متنوع و کاربرپسند، به مودیان کمک می کند تا به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به مراجعه حضوری، اظهارنامه های خود را تکمیل و ارسال نمایند.
تفاوت اظهارنامه مالیاتی با سایر اسناد مالی
اظهارنامه مالیاتی، گزارشی رسمی و ساختاریافته است که اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به ارائه آن به سازمان امور مالیاتی هستند. این سند، با هدف محاسبه دقیق مالیات عملکرد و سایر مالیات های مرتبط، اطلاعات مالی مرتبط با یک دوره مالی مشخص را در قالب مشخصی ارائه می نماید. در مقابل، سایر اسناد مالی مانند صورت های مالی (ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد)، گزارش های مالی میان دوره ای و یادداشت های توضیحی، به منظور ارائه تصویر جامع و قابل اتکایی از وضعیت مالی و عملکرد یک واحد اقتصادی تهیه می شوند.
تفاوت های اظهارنامه با اسناد مالی را در این جدول ببینید :
| ویژگی | اظهارنامه مالیاتی | سایر اسناد مالی |
| هدف | محاسبه مالیات | ارائه تصویر جامع از وضعیت مالی |
| مخاطب | سازمان امور مالیاتی | سرمایه گذاران، بانک ها، مدیران، حسابرسان |
| محتوا | درآمد، هزینه، معافیت ها، کسورات، مالیات قابل پرداخت | دارایی ها، بدهی ها، درآمد، هزینه، سرمایه |
| چارچوب قانونی | قانون مالیات های مستقیم | استانداردهای حسابداری (مانند IFRS یا US GAAP) |
| فرکانس تهیه | سالانه (معمولاً) | سالانه و گاهی ماهانه یا فصلی |
| جزئیات | اطلاعات خاص مورد نیاز برای محاسبه مالیات | اطلاعات جامع و تفصیلی برای تحلیل مالی |
زمان بررسی اظهارنامه های مالیاتی الکترونیکی
پس از آنکه اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی خود را به اداره دارایی ارسال کردید، این اداره موظف است حداکثر تا 12 ماه نسبت به بررسی دقیق آن اقدام کند. این بررسی بر اساس مدارک و مستنداتی که شما ارائه داده اید انجام می شود و هدف آن اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در اظهارنامه است.
قانون مالیات های مستقیم، در ماده 156، این بازه زمانی 12 ماهه را برای بررسی اظهارنامه ها تعیین کرده است. پس از پایان بررسی ها، اداره دارایی موظف است “برگه تشخیص” را صادر کند. این برگه در واقع نتیجه بررسی های انجام شده است و حاوی اطلاعاتی درباره میزان مالیات قابل پرداخت یا قابل استرداد است.
مهلت ابلاغ برگه تشخیص
پس از صدور برگه تشخیص، اداره دارایی حداکثر 3 ماه فرصت دارد تا آن را به شما ابلاغ کند. این مهلت قانونی به شما فرصت می دهد تا برگه تشخیص را بررسی کرده و در صورت وجود هرگونه مغایرت یا اعتراض، نسبت به آن اقدام کنید.
امکان اصلاح اظهارنامه مالیاتی
اگر پس از ارسال اظهارنامه متوجه اشتباهی در اطلاعات آن شدید، نگران نباشید. قانون به شما این امکان را می دهد تا حداکثر یک ماه پس از ارسال اظهارنامه، نسبت به اصلاح آن اقدام کنید. این فرصت یک ماهه به شما اجازه می دهد تا اطلاعات خود را تکمیل یا اصلاح کنید.
ماده 200 و 26 قانون مالیات های مستقیم به صراحت به موضوع اصلاح اظهارنامه اشاره کرده است و به شما این حق را می دهد تا در صورت نیاز، نسبت به رفع نقص های احتمالی در اظهارنامه خود اقدام کنید.
جریمه های مربوط به اظهارنامه مالیاتی
جریمه دیرکرد، بر اساس ماده 192 قانون مالیات های مستقیم، در صورتی که مودی مالیاتی اظهارنامه خود را در موعد مقرر تسلیم نکند، مشمول جریمه دیرکرد خواهد شد. میزان این جریمه برابر با 30 درصد مالیات متعلقه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و 10 درصد مالیات برای سایر مودیان است.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه؛ علاوه بر جریمه دیرکرد، مودی به دلیل عدم ارسال اظهارنامه نیز مشمول جریمه ای معادل با 30 درصد مالیات متعلقه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و 10 درصد مالیات برای سایر مودیان خواهد شد.
در مواردی که مودی به طور عمدی از ارسال اظهارنامه خودداری کند، ممکن است به عنوان مرتکب جرم مالیاتی محسوب شده و به مراجع قضایی معرفی شود.
همچنین عدم پرداخت مالیات و جرایم آن می تواند منجر به ممنوعیت از انجام برخی فعالیت های اقتصادی مانند دریافت پروانه کسب، شرکت در مزایده ها و مناقصه ها شود. به علاوه ، بانک ها معمولاً برای اعطای تسهیلات، به ارائه گواهی عدم بدهی مالیاتی نیاز دارند. لذا عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی می تواند مانع از دریافت تسهیلات بانکی شود.
دقت داشته باشید که عدم پرداخت مالیات در برخی شرایط منجر به ممنوع الخروجی مالیاتی نیز می گردد.
جدول جرایم اظهارنامه مالیاتی:
| نوع جرم | میزان جریمه (درصد مالیات متعلقه) | اشخاص مشمول |
| جریمه دیرکرد | 30% | اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل |
| جریمه دیرکرد | 10% | سایر مودیان |
| جریمه عدم ارسال اظهارنامه | 30% | اشخاص حقوقی و صاحبان مشغل |
| جریمه عدم ارسال اظهارنامه | 10% | سایر مودیان |
برای تهیه اظهارنامه مالیاتی دقیق و به موقع، استفاده از خدمات مشاوره مالیاتی یک راهکار ایده آل است.
